Pojęcie wspólnego zamieszkiwania na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie

Możliwość eksmisji członka rodziny dopuszczającego się przemocy ze wspólnie zajmowanego lokalu mieszkalnego wprowadziła ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.2005.180.1493), która weszła w życie w dniu 25 listopada 2005r. Od tej pory osoby doświadczające przemocy ze strony współdomownika uzyskały skuteczne narzędzie służące jego eksmisji z zajmowanego wspólnie lokalu.

Zgodnie z art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie „Jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia mieszkania.”

Osobą wyłącznie uprawnioną do złożenia wniosku o eksmisję jest osoba doznająca przemocy ze strony członka rodziny zamieszkująca z nim w jednym lokalu. Oznacza to, że postępowanie w trybie przytoczonego artykułu nie może zostać wszczęte:

• przez Sąd  z urzędu

 ani 

• na wniosek innej osoby niż osoba doświadczająca przemocy zamieszkująca ze sprawcą przemocy w jednym lokalu

Wniosku o eksmisję w trybie art.10 a  ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie nie może złożyć także właściciel mieszkania ani też osoba posiadająca inny niż prawo własności tytuł prawny do lokalu, jeżeli jednocześnie nie zamieszkuje w lokalu ze sprawcą przemocy.

Co również istotne, w  oparciu o art. 11a cytowanej ustawy możliwe jest zobowiązanie do opuszczenia mieszkania osoby, która posiada wyłączny tytuł prawny do lokalu, jeżeli stosuje przemoc wobec innych osób zamieszkujących w tym lokalu.

Jednym z warunków uruchomienia procedury eksmisyjnej przewidzianej przez art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie jest wspólne zamieszkiwanie sprawcy przemocy i osoby tą przemocą dotkniętej.

Ustawodawca nie sprecyzował, jaki moment należy brać pod uwagę w kontekście przesłanki wspólnego zamieszkiwania – moment dopuszczania się przemocy, złożenia wniosku o eksmisję czy też moment orzekania przez sąd w sprawie.

Językowa wykładnia cytowanego przepisu nie daje odpowiedzi na to pytanie, gdyż przepis nie jest precyzyjny w tym względzie. W związku z tym należy odwołać się do wykładni celowościowej art. 11 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Celowościowa wykładnia przytoczonego przepisu oraz jego ratio legis wskazują, że można złożyć wniosek do sądu w oparciu o przepis art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy także w razie ucieczki osoby doświadczającej przemocy z wspólnie zamieszkiwanego lokalu.

Głównym celem, jaki przyświecał ustawodawcy, gdy wprowadzał on do polskiego systemu prawnego ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie była bowiem ochrona osób doświadczających przemocy w domu. Stąd też wydaje się, że niezgodne z zasadą racjonalnego ustawodawcy byłoby odmawianie ofierze przemocy w rodzinie prawa do złożenia wniosku o eksmisję sprawcy przemocy w razie gdyby osoba taka została zmuszona do ucieczki z wspólnie zajmowanego lokalu. Taka interpretacja kłóci się z zasadą racjonalnego ustawodawcy i jest niezgodna z wykładnią celowościową przepisu art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Jest jasne, że ofiara przemocy niekiedy jest zmuszona do ucieczki z wspólnie zajmowanego mieszkania wskutek nasilającej się agresji ze strony członka rodziny. Nieracjonalne byłoby zatem wymaganie od niej pozostawania w dotychczas zajmowanym mieszkaniu po to, by jej wniosek o eksmisję sprawcy przemocy mógł zostać uwzględniony. Byłoby to tym bardziej sprzeczne z wykładnią celowościową art. 11a cytowanej ustawy, którego celem jest przecież ochrona pokrzywdzonych przemocą, gdyż w przypadku złożenia wniosku o eksmisję agresja ze strony członka rodziny może eskalować.

Sytuacja, w której osoba dopuszczająca się nagannego czynu, jakim jest przemoc wobec rodziny, pozostaje w dotychczas zajmowanym lokalu, podczas gdy ofiary przemocy zmuszone są szukać innego miejsca zamieszkania, godzi w społeczne poczucie sprawiedliwości, zgodnie z którym ofiary przemocy zasługują na ochronę i pomoc ze strony organów państwa.

W oparciu więc o wykładnię celowościową art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, a także o założenie racjonalności ustawodawcy i społeczne poczucie sprawiedliwości stoję na stanowisku, że wniosek o eksmisję sprawcy przemocy z wspólnie zajmowanego lokalu złożony w razie ucieczki osoby doświadczającej przemocy z mieszkania nie stoi w sprzeczności z przesłanką wspólnego zajmowania lokalu z art. 11a i w związku z tym zasługuje na uwzględnienie.

Autorem artykułu jest aplikant adwokacki Karolina Milanowska

Wniosek o zobowiązanie do opuszczenia mieszkania w trybie art.11 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie można pobrać klikając na poniższy link:

Wniosek o zobowiązanie do opuszczenia mieszkania w trybie art.11 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie